Anonim Şirketlerde Statü Yedekleri ve Kâr Dağıtımı: TTK 521’e Göre Uygulama
Anonim şirketin statü yedekleri kar dağıtımı için kullanılabilir mi? 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (TTK)’na göre şartlar, örnek hesaplamalar ve uygulama detayları bu yazımızda.
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (TTK)’nun 509’uncu maddesi, kar payının yalnızca net dönem karı ve serbest yedek akçelerden dağıtılabileceğini hükme bağlamıştır. TTK, mülga 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu (ETK) gibi anonim ortaklıklara, kanuni yedek akçeler dışında isteğe bağlı (ihtiyari) yedek akçe ayırma imkânı tanır.
Bu yedek akçeler ikiye ayrılır:
- Genel ihtiyari (statü) yedek akçeler – esas sözleşmeye dayanarak ayrılır.
- Olağanüstü (genel kurul kararıyla ayrılan) yedek akçeler.
Uygulamada özellikle Tek Düzen Hesap Planı’ndaki “541 no.lu muhasebe hesabıyla tanınan isteğe bağlı yedek akçelerin kar payı dağıtımına konu edilip edilemeyeceği sıklıkla tartışma konusu olmaktadır. Bu yazıda, TTK 521’in ilgili hükümleri doğrultusunda statü diğer adıyla isteğe bağlı yedek akçelerin kar payı dağıtımında nasıl kullanılabileceğini açıklıyoruz.
İsteğe Bağlı Yedek Akçelerin Hukuki Dayanağı
TTK’nın 521’inci maddesi, esas sözleşmeye hüküm konulması suretiyle:
- Yıllık kârın %5’inden fazla ayrılabileceğini,
- Yedek akçenin ödenmiş sermayenin %20’sini aşabileceğini,
- Esas sözleşme ile ayrıca farklı yedek akçeler ayrılabileceğini düzenler.
Böylece, ETK’daki düzenlemeler korunmuş; ancak daha sade bir dil kullanılmıştır.
İsteğe Bağlı Yedek Akçelerin İki Ayrım Şekli
- Kanuni yedek akçenin artırılması yoluyla ayrılanlar:
- Esas sözleşmede, yıllık kârın %5’inden fazla ayrılacağı veya %20 tavanını aşabileceği öngörülür.
- Bu durumda ayrılan tutar, kanuni yedek akçeye dahil edilir ve aynı kurallara tabidir.
- Bağımsız bir yedek akçe kalemi olarak ayrılanlar:
- Esas sözleşmede belirli bir amaç için (ör. sermaye artırımı, olağanüstü giderler, kar payı dağıtımı) öngörülebilir.
- Zaman içinde amaç değiştirilebilir veya farklı bir amaca özgülenebilir.
Kar Payı Dağıtımında Kullanım Şartları
- Genel kanuni yedek akçe toplamı, şirket sermayesinin yarısına ulaşmadan kar payı dağıtımında kullanılamaz.
- Sermayenin yarısını aşan kısmı ise kar payı dağıtımında kullanılabilir.
- Esas sözleşmede özel bir amaç öngörülmüşse, önce bu amacın değiştirilmesi gerekir.
- Esas sözleşmede kullanımına izin verilen serbest yedek akçeler, genel kurul kararıyla doğrudan kar payı dağıtımında kullanılabilir.
Örneklerle İsteğe Bağlı Yedeklerinin Uygulaması
Örnek 1: Sermaye Tavanı Aşılmadan Kullanılamayan Yedekler
- Esas sermaye: 1.000.000 TL
- Ödenmiş sermaye: 800.000 TL
- 2024 kârı: 500.000 TL
- Birikmiş yedek akçe: 175.000 TL
Şirket, esas sözleşmesi gereği yıllık kârın %20’sini ayırmaktadır. Bu durumda 100.000 TL daha yedek ayrılır ve toplam 275.000 TL’ye ulaşılır. Ancak, sermayenin yarısı olan 500.000 TL aşılmadığından, yedek akçeler kâr payı dağıtımında kullanılamaz.
Örnek 2: Esas Sözleşmede Öngörülen İhtiyari Yedek Akçeler
- Esas sermaye: 1.000.000 TL
- Ödenmiş sermaye: 800.000 TL
- 2021 kârı: 400.000 TL
Şirket esas sözleşmesi gereği, %10 oranında ihtiyari yedek akçe ayırmaktadır. Bu durumda 40.000 TL ihtiyari yedek ayrılır. Esas sözleşmede bu yedeklerin kar payı dağıtımında kullanılabileceği açıkça öngörüldüğünden, şirket dilerse bu tutarı ortaklarına kâr payı olarak dağıtabilir.
Sonuç
İsteğe bağlı yedek akçeler, esas sözleşmeye dayanılarak ayrılan ve şirketlerin mali esnekliklerini artıran önemli yedek akçe türlerindendir. Ancak kâr payı dağıtımında kullanılabilmeleri, sermayenin yarısı kuralı, esas sözleşmedeki özel hükümler ve TTK 521’in öngördüğü sınırlar çerçevesinde mümkündür.
Anonim şirketin statü yedekleri kar dağıtımı hakkında daha detaylı bilgi almak ve hizmetlerimizden yararlanmak için bizimle iletişime geçebilirsiniz. 25 yılı aşan uzmanlık, bilgi birikimi ve tecrübemiz ile yanınızdayız. Ayrıca, dilerseniz Kurucumuz Dr. Soner Altaş’ın Ticaret Hukuku alanındaki eserlerine göz atabilir veya Türkiye’nin ilk ve tek Şirketler Hukuku ile Organize Sanayi Bölgeleri Hukuku Bilgi Sistemi olan Tacirsoft Hukuk Bilgi Sistemi’ni yakından inceleyebilirsiniz.
