Kooperatifler Kanunu’na Göre Yönetim Kurulu Üyelerinin Cezai Sorumlulukları
Kooperatif yönetim kurulu üyelerinin cezai sorumluluğu bulunmaktadır. 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu (KK), YK üyeleri ve kooperatif memurlarına, görevleri sırasında işledikleri fiillerden doğan ceza gerektiren sorumluluklar yüklemektedir. Özellikle 1163 sayılı Kanunun Ek 2’nci maddesi, kooperatifler ve üst kuruluşlarının YK üyeleri için hapis ve para cezalarını düzenlemektedir. Bu yazıda, söz konusu sorumluluk halleri başlıklar halinde açıklanmaktadır.
I. Genel Sorumluluk Hali
- KK m.62/f.3: YK üyeleri ve kooperatif memurları, kendi kusurlarından doğan zararlardan sorumludur.
- Suç teşkil eden fiillerde, özellikle para, mal, bilanço, tutanak ve belgeler üzerindeki suçlarda kamu görevlisi gibi cezalandırılırlar.
II. Ek 2’nci Maddeye Göre Sorumluluk Halleri
Genel Kurulca Belirlenen Sayının Üzerinde Ortak Kaydedilmesi
- KK m.8/f.3: Yapı kooperatiflerinde ortak sayısı genel kurulca belirlenir. YK bu sayıyı aşamaz.
- İhlal halinde: 3 aydan 2 yıla kadar hapis ve adli para cezası uygulanır.
- Bu sorumluluk sadece yapı kooperatifleri için geçerlidir.
Çıkarma Kararı Kesinleşmeyen Ortağın Yerine Yeni Ortak Alınması
- KK m.16/f.5: Çıkarma kararı kesinleşmeden yeni ortak alınamaz.
- İhlal halinde: 3 aydan 2 yıla kadar hapis ve para cezası.
- Bu hüküm, tüm kooperatif türlerini kapsamaktadır.
Yetkisiz Ödeme Yapılması
- KK m.56/f.6: YK üyelerine sadece genel kurulca belirlenen aylık ücret, huzur hakkı, risturn ve yolluk ödenebilir.
- Başka ad altında ödeme yapılması veya genel kurul kararı olmadan ödeme yapılması yasaktır.
- İhlal halinde: 3 aydan 2 yıla kadar hapis ve arası para cezası.
Gayrimenkul Alımında Tapu veya Satış Vaadi Şartına Uyulmaması
- KK m.59/f.4: Gayrimenkul alımı, tapu devri veya tapuya şerhli satış vaadi sözleşmesi ile yapılmalıdır.
- Aykırılık halinde: 3 aydan 2 yıla kadar hapis ve arası para cezası.
- Bu düzenleme tüm kooperatif türleri için geçerlidir.
Kooperatifle Ticari Faaliyette Bulunulması
- KK m.59/f.6: YK üyeleri, ortaklık işlemleri dışında kooperatifle ticari faaliyette bulunamaz.
- Örneğin: YK başkanının kendi işyerinden kooperatife malzeme satması bu kapsamdadır.
- İhlal halinde: 3 aydan 2 yıla kadar hapis ve para cezası.
Eksik veya Gerçeğe Aykırı İlan ve Reklam Yapılması
- KK m.59/f.7: Ortak kaydetmek amacıyla yapılan ilan ve reklamlarda yanıltıcı bilgi verilemez.
- Örneğin: “Bakanlık onaylı kooperatif” gibi gerçeğe aykırı ifadeler bu suça örnektir.
- İhlal halinde: 3 aydan 2 yıla kadar hapis ve para cezası.
III. KK’nun Diğer Maddelerinde Düzenlenen Sorumluluk Halleri
Genel Kurulun Devredilemez Yetkilerinin Kullanılması
- KK m.59/f.8: YK üyeleri, genel kurulun devredemeyeceği yetkileri kullanamaz.
- Ek Madde 2/f.1: Bu yasağa aykırı davrananlar 3 aydan 2 yıla kadar hapis ve 50 – 500 gün arası adli para cezası ile cezalandırılır.
Genel Kurulun Devredilemez Yetkileri (KK m.42/2):
- Ana sözleşmeyi değiştirmek,
- Yönetim ve denetim kurullarını seçmek,
- Bilanço ve kâr-zarar hakkında karar almak,
- Yönetim ve denetim kurullarını ibra etmek,
- Kanun veya ana sözleşme ile genel kurula bırakılmış konulara karar vermek,
- Gayrimenkul alım-satım usulünü belirlemek,
- İmalat ve inşaat işlerinin yöntemini belirlemek,
- Yapı kooperatiflerinde ortak sayısını ve yapılacak konut/işyeri sayısını belirlemek.
📌 Örnek: Genel kurul onayı olmadan konut sayısını belirleyen ya da inşaat yöntemini tek başına seçen YK üyesi, bu madde kapsamında cezalandırılır.
Bunun yanında, kanun ve ana sözleşmede genel kurula bırakılmış tüm yetkiler de devredilemez niteliktedir. Örneğin:
- Ücret ve huzur hakkı ödenmesine karar vermek,
- Kooperatifin dağılmasına karar vermek,
- Üst kuruluşa üyelik başvurusu yapmak,
- Ortaklıktan çıkarma kararlarına itirazları karara bağlamak.
Denetim ve İnceleme Elemanlarına Yardım Yükümlülüğü
- KK m.90/f.5: YK üyeleri, kooperatife ait mal, para, defter ve belgeleri bakanlık müfettişlerine, kontrolörlere ve kredi kuruluşlarının denetim görevlilerine göstermek zorundadır.
- Ayrıca bu kişilere inceleme sırasında yardım etmek, doğru ve eksiksiz bilgi vermek yükümlülüğü vardır.
- Bu yükümlülüğe aykırı davranılması halinde: 3 aydan 2 yıla kadar hapis ve adli para cezası uygulanır.
Kooperatif Unvanında Kamu Kurum ve Kuruluşlarının İsimlerinin Kullanılması
- KK m.2/f.4: Kooperatif ve üst kuruluşların ticaret unvanında kamu kurum ve kuruluşlarının isimlerine yer verilemez.
- Ek Madde 2/f.2: Aykırılık halinde 6 aya kadar hapis ve 30 – 300 gün arası adli para cezası uygulanır.
📌 Örnek: “S.S. Sanayi Bakanlığı Mensupları Konut Yapı Kooperatifi” veya “S.S. Kırşehir Valiliği Tüketim Kooperatifi” gibi unvanlarda kamu kurum adı yer aldığından, YK üyeleri bu madde kapsamında cezalandırılır.
Bu düzenlemenin amacı, kooperatife ortak olacak kişilerin yanıltılmasını önlemektir.
Genel Kurulun Olağan Toplantıya Çağrılmaması
- KK m.45 gereği, olağan genel kurul toplantısı her hesap döneminin bitiminden itibaren en geç 6 ay içinde yapılmalıdır.
- Çağrı anasözleşmede belirtilen usule göre yapılmalı ve en az 30 gün önceden duyurulmalıdır.
- Ek Madde 2 uyarınca, genel kurulu olağan toplantıya çağırmayan YK üyeleri:
- 6 aya kadar hapis
- 30 – 300 gün arası adli para cezası ile cezalandırılır.
📌 Not: 2017’de getirilen düzenleme ile olağan genel kurullar, üst kuruluşa üyelik halinde en fazla 3 hesap dönemi birleştirilerek yapılabilir.
Ortaklık Şartlarının Araştırılmaması
- KK m.8/f.2: YK, ortak olan veya ortak olmak isteyen kişilerin ortaklık şartlarını taşıyıp taşımadığını araştırmakla yükümlüdür.
- Araştırma yapılmazsa, YK üyeleri:
- 6 aya kadar hapis
- Adli para cezası ile cezalandırılır.
📌 Örnek: Motorlu taşıyıcılar kooperatifine üyelik için gerekli şartlar (mesleki yeterlilik, araç sahipliği, aynı amaçlı başka kooperatif üyeliğinin olmaması vb.) araştırılmadan üyelik kabul edilirse, YK sorumluluk doğurur.
Ortakların Anasözleşmede Gösterilmeyen Sebeplerle Çıkarılması
- KK m.16/f.1: Ortaklıktan çıkarılma sebepleri anasözleşmede açıkça gösterilmelidir.
- Anasözleşmede yer almayan sebeplerle çıkarma kararı verilirse, YK üyeleri:
- 6 aya kadar hapis
- Adli para cezası ile sorumlu olur.
📌 Yargıtay içtihadı: YK üyelerini eleştirmek, olağanüstü toplantı talep etmek, yönetime dair şikâyette bulunmak gibi sebepler ortaklıktan çıkarma nedeni olamaz.
Denetçilere Bilgi ve Belge Verilmemesi
- KK m.66: Denetçiler, defterlerin düzenliliğini, bilanço uygunluğunu ve ortaklar listesini incelemekle yükümlüdür.
- YK, denetçilerin talep ettiği defter, belge ve bilgileri vermek zorundadır.
- Bu yükümlülüğe aykırı davranan YK üyeleri:
- 6 aya kadar hapis
- Adli para cezası ile cezalandırılır.
Bakanlık Talimatlarına Uyulmaması
- KK m.90: Kooperatifler, ilgili bakanlık tarafından yapılan denetimler sonucunda verilen yazılı talimatlara uymak zorundadır.
- Bu yükümlülüğe aykırı davranan YK üyeleri:
- 6 aya kadar hapis
- Adli para cezası ile cezalandırılır.
Sonuç
Kooperatif YK üyeleri, Kooperatifler Kanunu’nun özellikle Ek 2’nci maddesi kapsamında ciddi sorumluluklar altındadır. Üyelerin, hem kooperatif ortaklarının haklarını korumak hem de cezai yaptırımlara maruz kalmamak için kanuni sınırlara dikkat etmeleri gerekir. Kooperatif YK üyelerinin görevlerini yerine getirirken; genel kurul toplantılarını zamanında yapmak, ortaklık şartlarını araştırmak, ortakları sadece anasözleşmede belirtilen sebeplerle çıkarmak, denetçilere doğru bilgi ve belge vermek, Bakanlık talimatlarına uymak gibi yükümlülüklere uymaları zorunludur. Aksi halde ciddi hapis ve para cezalarıyla karşılaşmaları mümkündür.
Kooperatif yönetim kurulu üyelerinin cezai sorumluluğu hakkında daha detaylı bilgi almak ve hizmetlerimizden yararlanmak için bizimle iletişime geçebilirsiniz. 25 yılı aşan uzmanlık, bilgi birikimi ve tecrübemiz ile yanınızdayız. Ayrıca, dilerseniz Kurucumuz Dr. Soner Altaş’ın Ticaret Hukuku alanındaki eserlerine göz atabilirsiniz. İsterseniz Türkiye’nin ilk ve tek Şirketler Hukuku ile Organize Sanayi Bölgeleri Hukuku Bilgi Sistemi olan Tacirsoft Hukuk Bilgi Sistemi’ni de yakından inceleyebilir ve üye olabilirsiniz.
