Kooperatiflerde Defter Tutma Kuralları ve İdari Para Cezaları
Kooperatiflerde defter tutma kuralları nelerdir? Kooperatifler hangi ticari defterleri tutmak zorundadır? Defterleri yasaya uygun şekilde tutmamanın cezası var mıdır? Türk Ticaret Kanunu ve Ticari Defterlere İlişkin Tebliğ hükümlerine aykırılık halinde uygulanacak idari para cezaları ve rücu imkânını bu yazımızda bulabilirsiniz.
Kooperatifler ve üst birlikleri, Türk Ticaret Kanunu (TTK) uyarınca tacir sayılır. Tacir oldukları için ticari defter edinip tutmakla yükümlüdür. Bu defterler, kooperatifin faaliyetlerini, mali durumunu ve borç-alacak ilişkilerini şeffaf bir şekilde ortaya koymayı amaçlar. Ancak, belirlenen kurallara aykırılık, ciddi idari para cezalarıyla sonuçlanabilir.
Kooperatiflerin Ticari Defterleri Yasaya Uygun Şekilde Tutma Yükümlülükleri
- TTK m.124: Kooperatifler ve üst birlikleri tacir sayılır.
- TTK m.64: Tacirlerin ticari defter onaylatma ve tutma yükümlülüğünü düzenler.
- Amaç: Kooperatifin faaliyetleri, mali yapısı ve işletmenin gelişiminin uzman bir üçüncü kişi tarafından anlaşılabilmesini sağlamaktır.
📌 Kooperatifler, hem TTK hem de Ticari Defterlere İlişkin Tebliğ hükümlerine uymak zorundadır.
Kooperatifler Tarafından Tutulması Zorunlu Ticari Defterler
Kooperatifler ve birlikler aşağıdaki defterleri tutmakla yükümlüdür:
- Yevmiye defteri
- Envanter defteri
- Defteri kebir
- Pay defteri
- Yönetim kurulu karar defteri
- Genel kurul toplantı ve müzakere defteri
Bunlara ek olarak, Vergi Usul Kanunu uyarınca tutulması gereken defterler de ayrıca saklıdır.
Ticari Defter Kuralları
TTK m.65 ve Tebliğ’e göre kooperatiflerin uyması gereken temel kurallar şunlardır:
- Türkçe Zorunluluğu : Yasal istisnalar haricinde, defterler yalnızca Türkçe tutulabilir.
- Kısaltma ve Semboller : Kullanıldığında anlamları açıkça belirtilmelidir.
- Düzenli Kayıt : Kayıtlar eksiksiz, doğru, zamanında yapılmalı; sayfalar ve kayıtlar arasında boşluk bırakılmamalıdır.
- Zamanında Kayıt : İşlemler en geç 10 gün içinde kaydedilmeli, deftere aktarım 45 günü geçmemelidir.
- Hatalı Kayıtları Düzeltme ve Silme: Önceki kayıt karalanamaz, kapatılamaz; sadece muhasebe kurallarına göre düzeltilebilir.
- Fiziki veya Elektronik Saklama : Defterler belgelerle birlikte dosyalanabilir ya da elektronik ortamda saklanabilir.
- Ticari Defter Kurallarına Aykırılığın Cezası
- TTK m.562/1-d: Defterlerin kurallara aykırı tutulması halinde kooperatif veya birliğe idari para cezası uygulanır.
- Ceza, valilik veya kaymakamlık tarafından verilir.
- Örneğin:
- 2012’de temel ceza 4.000 TL idi.
- 2025 yılı için bu ceza 70.920 Türk Lirası olarak uygulanmaktadır.
📌 Ceza tutarı her yıl Yeniden Değerleme Oranı ile artırılır.
Birden Fazla Aykırılık Halinde Cezalar
- TTK m.562/14: Aynı kabahatin idari yaptırım kararından önce birden çok kez işlenmesi halinde ceza iki kat artırılır.
- Eğer menfaat sağlanmış veya zarar doğmuşsa ceza, menfaatin veya zararın üç katından az olamaz.
- Örnek:
- Güncel ceza tutarı, 2025 yılı için 10.242 TL’dir.
- Aykırılık birden fazla kez işlenirse, toplam ceza: 212.760 TL olur.
İdari Para Cezasının Kime Uygulanacağı
- Ceza kooperatif veya birlik tüzel kişiliğine uygulanır.
- Ceza ödemesi kooperatif tarafından yapılır.
- Ancak, yönetim kurulu bu konuyu ilk genel kurul gündemine taşır:
- Genel kurul rücu edilmesine karar verirse, ceza tutarı kusurlu yönetim kurulu üyelerinden tahsil edilir.
- Rücu edilmezse, yönetim kurulu üyelerinden tazmin talep edilmez.
Sonuç
Kooperatifler ve üst birlikler için ticari defter kurallarına uyma yükümlülüğü yalnızca bir formalite değil, şeffaflık ve hesap verebilirlik ilkesinin gereğidir. TTK ve Tebliğ’de belirtilen kurallara uyulmaması halinde, yüksek idari para cezaları söz konusu olabilir. Bu nedenle yönetim kurullarının dikkatli davranması, hem kooperatifin mali sağlığı hem de cezai risklerden korunması açısından büyük önem taşır.
Kooperatiflerde defter tutma kuralları hakkında daha detaylı bilgi almak ve hizmetlerimizden yararlanmak için bizimle iletişime geçebilirsiniz. 25 yılı aşan uzmanlık, bilgi birikimi ve tecrübemiz ile yanınızdayız. Ayrıca, dilerseniz Kurucumuz Dr. Soner Altaş’ın eserlerine göz atabilirsiniz. İsterseniz Türkiye’nin ilk ve tek Şirketler Hukuku ile Organize Sanayi Bölgeleri Hukuku Bilgi Sistemi olan Tacirsoft Hukuk Bilgi Sistemi’ni de yakından inceleyebilir ve üye olabilirsiniz.
